UNIVERZITET U TUZLI
RUDARSKO-GEOLOŠKO-GRAĐEVINSKI FAKULTET
O B J A V L J U J E
Aldisa Pepić, dipl.inž.geologije, javno će braniti završni magistarski rad pod naslovom: „Kontaminacija tla potencijalno toksičnim elementima u Sprečkom polju općina Gračanica i Doboj Istok”, dana 20.08.2025. godine, sa početkom u 11,00 sati, Amfiteatar/slobodna učionica Rudarsko-geološko-građevinskog fakulteta Univerziteta u Tuzli, pred komisijom u sastavu:
- Dr. sc. Elvir Babajić,vanredni profesor,
uža naučna oblast “Mineralogija i petrologija”,
Rudarsko-geološko-građevinski fakultet Univerziteta u Tuzli, predsjednik
- Dr. sc. Alisa Babajić, docent
uža naučna oblast “Mineralogija i petrologija”,
Rudarsko-geološko-građevinski fakultet Univerziteta u Tuzli
- Dr. sc. Zehra Salkić, vanredniprofesor
uža naučna oblast “Mineralogija i petrologija”
Rudarsko-geološko-građevinski fakultet Univerziteta u Tuzli.
Pristup javnosti je slobodan. Magistarski rad se može pogledati u Sekretarijatu fakulteta svakim radnim danom od 09,00 do 15,00 sati.
REZIME RADA
Potencijalno toksični elementi (PTE) predstavljaju značajnu opasnost za ljudsko zdravlje i prirodne ekosisteme zbog svoje izražene toksičnosti i sposobnosti da se nakupljaju u živim organizmima. Ovi elementi dospijevaju u tlo prirodnim putem, usljed trošenja matičnih stijena (geogeno porijeklo), ili kao posljedica ljudskih aktivnosti, poput industrijske proizvodnje, saobraćaja, upotrebe pesticida i vještačkih đubriva (antropogeno porijeklo). U Bosni i Hercegovini zagađenje PTE-ima sve se češće prepoznaje kao ozbiljan ekološki problem koji zahtijeva sistemski pristup i nadzor. Na području Sprečkog polja, koje obuhvata općine Gračanica i Doboj Istok, sprovedeno je istraživanje s ciljem utvrđivanja prisustva PTE-a u zemljištu. Tokom terenskog rada uzeto je jedanaest uzoraka tla, a laboratorijske analize obavljene su na institucijama u Tuzli i Kanadi. Analizom su identifikovana dva tipa tla: pjeskovito i pjeskovito-ilovičasto. U okviru istraživanja ispitane su koncentracije trinaest potencijalno toksičnih elemenata: arsen, barij, kadmij, hrom, kobalt, bakar, živa, molibden, nikl, olovo, talij, vanadij i cink. Najviše vrijednosti zabilježene su za nikl i hrom, dok su molibden, bakar, olovo, cink i talij bili ispod minimalnih graničnih vrijednosti. Elementi Ni, Cr i Co pretežno potiču iz prirodnih, geogenih izvora, dok As, Cd, Ba, V i Hg imaju dominantno antropogeno porijeklo. Oba tipa tla pokazala su zagađenost niklom, a dodatna kontaminacija hromom uočena je u pjeskovitom tlu. Najviši nivo zagađenja u pjeskovito-ilovičastom tlu uzrokuju vanadij i hrom, dok su u pjeskovitom tlu najizraženiji arsen, vanadij i barij. Umjerene koncentracije zabilježene su za kobalt, kadmij, bakar i cink, u zavisnosti od vrste tla. Najniži stepen zagađenja utvrđen je za živu, molibden i talij. Zaključeno je da prisustvo PTE u tlu Sprečkog polja ima kompleksno porijeklo i značajan uticaj na životnu sredinu. Rezultati ukazuju na potrebu za daljim ispitivanjima i institucionalnim mjerama zaštite zemljišta i zdravlja stanovništva.
ABSTRACT
Potentially toxic elements (PTEs) pose a significant threat to human health and natural ecosystems due to their high toxicity and ability to accumulate in living organisms. These elements enter the soil either naturally, through the weathering of parent rocks (geogenic origin), or as a result of human activities such as industrial production, traffic, pesticide use, and synthetic fertilizers (anthropogenic origin). In Bosnia and Herzegovina, PTE contamination is increasingly recognized as a serious environmental issue that requires a systematic approach and oversight. Research was conducted in the Spreča valley, covering the municipalities of Gračanica and Doboj Istok, with the aim of assessing the presence of PTEs in the soil. During fieldwork, eleven soil samples were collected, and laboratory analyses were carried out at institutions in Tuzla and Canada. The analysis identified two types of soil: sandy and sandy-loamy. Within the research, concentrations of thirteen potentially toxic elements were examined: arsenic, barium, cadmium, chromium, cobalt, copper, mercury, molybdenum, nickel, lead, thallium, vanadium and zinc. The highest concentrations were recorded for nickel and chromium, while molybdenum, copper, lead, zinc and thallium were below minimum threshold values. Ni, Cr, and Co mainly originate from natural (geogenic) sources, whereas As, Cd, Ba, V and Hg are primarily of anthropogenic origin. Both soil types showed contamination with nickel, while additional chromium contamination was observed in sandy soil. The highest level of pollution in sandy-loamy soil was caused by vanadium and chromium, whereas in sandy soil the most prominent elements were arsenic, vanadium and barium. Moderate concentrations were noted for cobalt, cadmium, copper and zinc, depending on the soil type. The lowest levels of contamination were found for mercury, molybdenum, and thallium. It was concluded that the presence of potentially toxic elements in the soil of the Spreča valley has a complex origin and a significant impact on the environment. The results highlight the need for further research and institutional measures to protect the soil and public health.